Bilindiği üzere; Covid-19 yani Korona Virüs’ün başta dünyada ve akabinde 11 Mart 2020 tarihinden itibaren ülkemizde görülmesi ve hızla yayılması sebebiyle devletler hastalığın yayılmasını önlemek için birtakım önlemler alma yoluna gitmiştir. Bu kapsamda Koronavirüs (Covid-19) pandemisi nedeniyle; ülkemizde örgün eğitim-öğretime de 16 Mart 2020 tarihi itibariyle ara verilerek daha sonraki süreçte de çeşitli tarihlerde de uzatma yapılarak 2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılı tamamen sona erdirilmiştir. Bu süreç boyunca devlet okullarında olduğu gibi özel okullarda da verilmesi gereken eğitim- öğretim hizmeti verilmemiştir. Eğitim-öğretim hizmetinin yanı sıra özel okul sözleşmesinde kararlaştırılan yemek ve servis gibi hizmetlerde verilmemiştir. Bu durum tüm velilerde verilmeyen eğitim-öğretim hizmeti, servis ve yemek hizmetlerinin ücret iadesi yapılıp yapılmayacağı yönünde soru işaretleri oluşturmuştur.
1-) Pandemi Sebebiyle Özel Okullarda Eğitim-öğretim Hizmetinin Verilmemesine İlişkin Hukuki Düzenlemeler Nelerdir?
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Okullar Yönetmeliği, Tüketici Korunması Hakkında Kanunu ve Türk Borçlar Kanununda konuya ilişkin düzenlemelerin ve çeşitli yaptırımların olduğu görülmektedir. Ayrıca Özel Okullar ve Veliler arasında imzalanan sözleşme hükümleri de önem arz etmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Okullar Yönetmeliğinin 56. Maddesi uyarınca Kurumlara kaydolan öğrenci ve kursiyerlerden;
• Öğrenim ücretini yıllık olarak belirleyen okul öncesi eğitim kurumu, ilkokul, ortaokul, özel eğitim okulu, ortaöğretim okullarında öğretim yılı başlamadan (sınavla öğrenci alan resmi okulların 9 uncu sınıflarına kayıt yaptırdığını belgelendirenler hariç, okuldan ayrılanlara yıllık ücretin yüzde onu dışındaki kısmı iade edilir. Öğretim yılı başladıktan sonra ayrılanlara yıllık ücretin yüzde onu ile öğrenim gördüğü günlere göre hesaplanan miktarın dışındaki kısmı iade edilir.
• Öğrenim ücretini ders saati ücreti olarak belirleyen kurumlarda dönem başlamadan ayrılanlara öğrenim ücretinin yüzde onu dışındaki kısmı iade edilir. Dönem başladıktan sonra ayrılanlara öğrenim ücretinin yüzde onu ile öğrenim gördüğü ders saati sayısına göre hesaplanan miktarın dışındaki kısmı iade edilir.
• Öğretime başladıktan sonra ayrılan öğrenci veya kursiyerlerden alınacak ücret kurumun öğrenim ücretinden fazla olamaz. Ayrıca kurumlardan ayrılan öğrenci/kursiyerlerin ücret iadeleri ayrılış tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde yapılır.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan tek tip sözleşmeler ile Özel Okul kayıtları yapılmaktadır. Bu sözleşmelerde de aynı hükümlere yer verilmiştir. Dönemin açılmaması da iade sebebi olarak düzenlenmiştir. Belirtilen ücret iadesinin yapılmaması halinde 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun m.7/1-d gereği ilgili özel okula beş asgari ücret ceza kesilmesi öngörülmüştür.
2-) Özel Eğitim Kurumları ve Veliler Arasında Yapılan Sözleşmede Ücret İadesine İlişkin Düzenlemeler Nelerdir?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde karşılıklı borç yükleyen hizmet edimi içeren sözleşmelerdendir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 83/1. maddesi uyarınca ise; Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda hüküm bulunmayan hallerde Türk Borçlar Kanunu (TBK.) hükümleri uygulanır. TBK’nın 136/2. maddesi uyarınca ise; Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkânsızlık sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle yükümlüdür. Covid-19 yani Korona Virüs gibi salgın hastalıklar hukukumuzda mücbir sebep kabul edilmektedir. Sözleşmenin ifası mücbir sebep nedeniyle imkansız hale gelmişse peşin ödenen sözleşme bedeli ve ücretlerin TBK’nın 136/2. maddesi uyarınca, sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince diğer tarafa iadesinin yapılması gerekmektedir. Covid-19 hukukumuzda mücbir sebep olarak kabul edildiğinden TBK 136/2 doğrultusunda Özel Okullardan ücret iadesinin talep edilebileceği öngörülmektedir.
3-) Pandemi Döneminde EBA Eğitim Sistemi Üzerinden Eğitime Devam Edilmesi ile Eğitim- Öğretim Hizmeti Verilmiş Midir?
Pandemi sürecinde Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen EBA eğitim sistemi üzerinden eğitim verilmeye çalışılmıştır. EBA eğitim sistemi ve örgün eğitim arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Hem Milli eğitim Bakanlığı mevzuatı hem de veliler ve Özel Okullar arasında imzalan tek tip sözleşmeler incelendiğinde görülmektedir ki EBA eğitim sistemi üzerinden eğitim verilmesi yasal değildir. Sözleşme ve MEB mevzuatın göre verilen eğitim “örgün eğitim” kapsamında değerlendirilmemektedir.
Bu süreç boyunca sözleşmeyle taahhüt edilen eğitim faaliyeti tam olarak yerine getirilmemiş, öğrenciler Özel Okulların sosyal, kültürel ve sportif etkinlik ve kurslarından da faydalanmamıştır. Kaldı ki söz konusu süreçte özel okullara faizsiz kredi, kısa çalışma ödeneği, stopaj ve vergi indirimi, öğretmeni (işçiyi) ücretsiz izne çıkarma gibi imkânlar da tanınmıştır. Süreç dolayısıyla Özel Okullara tanınan imkanlara bakıldığında, süreçte ücret ödeyen velilerin ve karşılığında hiçbir hizmetten faydalanamayan öğrencilerin zor durumda kaldığı sonucuna varılabilmektedir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde eğitim-öğretim hizmeti ve diğer hizmetlerden öğrenciler faydalanmadığından ücret iadesi talebinin yerinde olduğu görülmektedir.
